Η τρέχουσα παγκόσμια υγειονομική κρίση θα απαιτήσει κάτι περισσότερο από μια «συνηθισμένη επιχείρηση» ως ενημέρωση της στρατηγικής για τις μεταφορές στην Ευρώπη.

Από το 2011, η Ευρώπη αντιμετωπίζει πολλές νέες προκλήσεις και έχει καθορίσει νέες φιλοδοξίες πολιτικής. Ωστόσο, η κρίση υγείας που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα κινδυνεύει να ανατρέψει ριζικά τις τρέχουσες πραγματικότητες, τις υποθέσεις και τις στρατηγικές. Η οικονομία και η ζωή μας επηρεάζονται σχεδόν σε όλες τις πτυχές της και ενώ μπορούμε να ελπίζουμε για μια γρήγορη ανάκαμψη, είναι σαφές ότι δεν θα επιστρέψουμε στην επιχειρηματικότητα ως συνήθως.

Από την έναρξη της κρίσης COVID-19, τα λιμάνια της Ευρώπης καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διασφαλίσουν τη συνέχιση των δραστηριοτήτων τους και επομένως την ασφάλεια του εφοδιασμού. Τα Ευρωπαϊκά λιμάνια έχουν ενεργοποιήσει σχέδια έκτακτης ανάγκης για να διασφαλίσουν ότι θα παραμείνουν πλήρως λειτουργικά κατά τη διάρκεια αυτής της κρίσης. Περισσότερο από ποτέ, τα Ευρωπαϊκά λιμάνια έχουν αποδείξει τον ρόλο τους ως βασικών και κρίσιμων υποδομών, διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στην προμήθεια των απαραίτητων αγαθών.

Ενώ τα λιμάνια είναι έτοιμα να αγκαλιάσουν και να προσαρμοστούν σε μια αλλαγμένη πραγματικότητα, προς το παρόν δεν είναι ακόμη σαφές για πόσο καιρό θα διαρκέσει η τρέχουσα μεγάλη αναστάτωση της οικονομίας και της κοινωνίας της Ευρώπης, πόσο σοβαρές θα είναι οι επιπτώσεις ή ποιες προσπάθειες θα απαιτηθούν ένα «νέο κανονικό» σενάριο. Αν και πολλά λιμάνια αισθάνονται ήδη τον αντίκτυπο της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, ο πραγματικός, αυτός αντίκτυπος για ολόκληρο τον λιμενικό τομέα θα γίνει σαφής μόνο από το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους.

Ως εκ τούτου, η ESPO πιστεύει ότι, ελλείψει γνώσεων σχετικά με τη διάρκεια και τον αντίκτυπο της τρέχουσας κρίσης, είναι προς το παρόν αδύνατο να τεθεί το έδαφος για μια μακροπρόθεσμη στρατηγική της ΕΕ για τις μεταφορές.

Η ESPO προτείνει μια προσέγγιση δύο βημάτων:

Τα Ευρωπαϊκά λιμάνια πιστεύουν ότι η πρώτη προτεραιότητα της Ευρώπης πρέπει να είναι η ανάπτυξη ενός προγράμματος επανεκκίνησης και ανάκαμψης που θα συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτής της κρίσης. Θα πρέπει να αναπτύξει τα μέτρα και τα μέσα για την ανάκαμψη της Ευρώπης για να επανατοποθετήσει την Ευρωπαϊκή οικονομία και κοινωνία το συντομότερο δυνατό, διασφαλίζοντας παράλληλα αυτό να συμβεί με ασφαλή τρόπο.
Ελλείψει εμβολίου ή θεραπείας, ένα βασικό μέρος των βραχυπρόθεσμων μέτρων αποκατάστασης πρέπει να επικεντρωθεί στην επανεκκίνηση οικονομικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των μεταφορών και της κοινωνικής συμπεριφοράς, με βάση τη συνύπαρξη με τον ιό COVID-19. Θα χρειαστούν μέτρα για τον περιορισμό των κινδύνων εξάπλωσης του ιού, μεταξύ άλλων με την ανάπτυξη των απαραίτητων σχεδίων για τη διευκόλυνση της οικονομίας και της κοινωνίας των 1,5 μέτρων.

Επιπλέον, θα είναι σημαντικό τα υφιστάμενα πολιτικά και χρηματοδοτικά μέσα για έργα υποδομής σε λιμάνια, ιδίως το CEF, να ενισχυθούν περαιτέρω ώστε να διασφαλιστεί ότι ανθεκτικοί τομείς όπως ο λιμενικός τομέας μπορούν να ανακάμψουν γρήγορα μετά την κρίση και να συνεχίσουν τις ήδη προγραμματισμένες επενδύσεις. Η προώθηση των προγραμματισμένων προσκλήσεων CEF θα μπορούσε υπό αυτή την έννοια να είναι ένας τρόπος ενίσχυσης των επενδύσεων σε λιμάνια και επιτρέποντας στα λιμάνια να διαδραματίζουν περαιτέρω το ρόλο τους ως κινητήρια δύναμη ανάπτυξης.

Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης φάσης, ο αντίκτυπος της κρίσης και τα μέτρα ανάκαμψης τόσο στον ευρωπαϊκό όσο και στον εθνικό προϋπολογισμό πρέπει να αξιολογηθούν προκειμένου να υπάρχει μια ρεαλιστική εικόνα του διαθέσιμου προϋπολογισμού για την εφαρμογή νέων φιλοδοξιών και στρατηγικών.

Σε μια δεύτερη φάση, μόλις σταθεροποιηθεί η κατάσταση της κρίσης και αρχίσει η «νέα φυσιολογική κατάσταση», η συζήτηση θα πρέπει να ξεκινήσει για μια νέα στρατηγική μεταφορών, η οποία θα θέσει τους μακροπρόθεσμους στόχους, φιλοδοξίες και πρωτοβουλίες για τον Ευρωπαϊκό τομέα μεταφορών. Η στρατηγική πρέπει να ενσωματώνει τις συνέπειες και τα διδάγματα που αντλήθηκαν από αυτήν την κρίση και πρέπει να βασιστεί στη νέα πραγματικότητα μετά την κρίση.

Ενώ οι επιτυχημένες και αποδεδειγμένες πολιτικές, όπως η πολιτική υποδομής μεταφορών της Ευρώπης, δεν πρέπει να τεθούν υπό αμφισβήτηση ριζικά λόγω αυτής της κρίσης και ενώ οι φιλοδοξίες που αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή πρέπει να παραμείνουν ανέγγιχτες, είναι σαφές ότι η τρέχουσα κρίση COVID-19 θα απαιτήσει απαντήσεις σε νέες προκλήσεις και ερωτήσεις:

• Διασφαλίζεται επαρκώς ο κρίσιμος ρόλος των μεταφορών, των λιμένων και των στρατηγικών αλυσίδων εφοδιασμού στην Ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών;
• Η κοινωνική απόσταση στις μεταφορές θα είναι βραχυπρόθεσμο μέτρο ή μέρος του «νέου φυσιολογικού»;
• Ποια από τα τρέχοντα επείγοντα μέτρα που επιτρέπουν την ανεπαφική μεταφορά και τη χρήση ψηφιακών λύσεων θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω και να αποτελέσουν μέρος μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής μεταφορών;
• Διασφαλίζεται επαρκώς η ασφάλεια των διαδικασιών ψηφιοποίησης εάν αναπτυχθεί περαιτέρω η οικιακή και έξυπνη εργασία;
• Αναδύονται νέα μοντέλα αλυσίδας εφοδιασμού, ως μέρος του «νέου φυσιολογικού»;
• Οι υγειονομικοί έλεγχοι και οι συνοριακοί έλεγχοι θα αποτελέσουν μέρος της μακροπρόθεσμης στρατηγικής μεταφορών ή θα παραμείνουν απλώς ένα μέτρο αντιμετώπισης κρίσεων;
• Ποιος είναι ο αντίκτυπος των νέων υγειονομικών και οικονομικών στρατηγικών στις λιμενικές υποδομές και επενδυτικά έργα;

Η ESPO και τα μέλη της είναι στην ευχάριστη θέση να ξεκινήσουν τον προβληματισμό με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων της ΕΕ, προκειμένου να διατυπώσουν σαφείς απαντήσεις σε όλα αυτά τα ερωτήματα και να δημιουργήσουν το έδαφος για ένα πραγματικά προωθημένο, βιώσιμο, συνδεδεμένο, αποτελεσματικό και ανθεκτικό σύστημα μεταφορών.